Is een sociale robot gelijkwaardig aan een slimme (AI) assistent? Er zijn logischerwijs op diverse vlakken verschillen. Zoals de verschijningsvorm, de soort interactie, ethische bezwaren, het doel en functionaliteit of de kosten. Toch worden sociale robots vaak in één adem genoemd met slimme assistenten en AI (kunstmatige intelligentie). Maar misschien is dat wel de grote valkuil. Is het niet beter om te starten met sociale robots en daarna pas zelflerende AI in te zetten? Sociale robots hebben immers het voordeel dat ze specifiek kunnen worden geprogrammeerd voor bepaalde taken en in beginsel niet zelfstandig kunnen leren. Dit geeft een hoge mate van controle over hun interactie met patiënten. Resultaten zijn voorspelbaarder dan bij zelflerende AI. Bovendien kunnen sociale robots nu wellicht al goed worden ingezet voor bepaalde taken in de huisartsenzorg. Denk aan het monitoren van patiënten, het geven van voorlichting, ondersteuning van patiënten bij het behalen van hun gezondheidsdoelen via coaching en feedback. Op deze manier kunnen patiënten op een laagdrempelige en interactieve manier ondersteund worden in hun gezondheidsproces.

De huisartsenzorg is een vorm van zorg die al eeuwenlang bestaat en een die we in de moderne vorm kennen sinds eind 19e eeuw. Gericht op de gezondheid van de gemeenschap vormt toegang tot een huisarts daarin een onmisbare eerstelijns schakel in de gezondheidszorg. Met aandacht voor zowel preventieve zorg als acute zorg. Huisartsen hebben de kennis en ervaring om een breed scala aan gezondheidsproblemen te herkennen, te diagnosticeren en te behandelen. Ze bieden zowel medische zorg als emotionele ondersteuning, fungeren als doorverwijzer naar specialistische zorg of vervullen een rol als vertrouwenspersoon. Het sociale aspect is van groot belang, omdat de relatie tussen een patiënt en een huisarts niet alleen gebaseerd is op medische expertise maar ook op vertrouwen, empathie en respect. Het opbouwen van een vertrouwensrelatie kan leiden tot betere communicatie, betere zorg en betere gezondheidsresultaten. Mensen hebben daarbij met name behoefte aan emotionele ondersteuning, empathie en menselijke interactie om zich op hun gemak te voelen en vertrouwen te hebben in de zorg die zij ontvangen.

Wat huisarts uniek maakt
Robots en slimme assistenten kunnen in potentie een waardevolle aanvulling op de huisarts zijn om de zorgervaring voor patiënten te verbeteren, de efficiëntie van de zorg te verhogen en de werkdruk van huisartsen te verlagen. Maar er is ook een aantal vaardigheden waaraan een sociale robot of slimme assistent zeker (nog) niet kan tippen en wat de huisarts zo uniek maakt in het vakgebied, bijvoorbeeld:

· Persoonlijke aandacht en empathie;
· Klinische diagnose;
· Therapeutische relatie;
· Gevoel voor complexe situaties;
· Menselijke factor.

Sociale robot versus slimme assistent
Sociale robots zijn ontworpen om te communiceren en samen te werken met mensen. Ze zijn geprogrammeerd om emoties te herkennen en te reageren op de behoeften van de patiënt. Sociale robots kunnen bijvoorbeeld taken uitvoeren zoals het meten van vitale functies, het geven van medicatieherinneringen en het bieden van emotionele ondersteuning. Dit kan vooral handig zijn voor patiënten die in hun dagelijks leven weinig interactie hebben met andere mensen, zoals ouderen of mensen met een beperking. Slimme assistenten zijn vaak gericht op het automatiseren van taken. Ze kunnen bijvoorbeeld afspraken maken, herinneringen sturen en medische gegevens bijhouden. Slimme assistenten kunnen de huisartsenpraktijk efficiënter maken door taken uit te voeren die anders door mensen zouden worden gedaan. Hierdoor kan de huisarts meer tijd besteden aan de behandeling van patiënten en de kwaliteit van de zorg verbeteren.

Potentiële rol
De sociale robot kan fungeren als een vertrouwd en betrouwbaar contactpunt voor de patiënt, bij wie de patiënt terecht kan met vragen of zorgen over eigen gezondheid en welzijn. Eén van de grootste uitdagingen in de huisartsenzorg is de toenemende werkdruk en het tekort aan huisartsen. Dit leidt tot lange wachttijden, minder tijd voor persoonlijke aandacht en het risico op overbelasting van huisartsen. Daarnaast neemt de complexiteit van de zorgvraag toe door vergrijzing en multimorbiditeit, waardoor huisartsen steeds vaker geconfronteerd worden met ingewikkelde casussen die meer tijd en aandacht vergen. Slimme assistenten kunnen huisartsen ondersteunen bij het bieden van hoogwaardige zorg aan een groter aantal patiënten. Zo zouden ze kunnen helpen bij triage, diagnostiek, het opstellen van behandelplannen, follow-up zorg en voorlichting, waardoor de huisarts meer tijd kan besteden aan patiënten die meer persoonlijke aandacht nodig hebben. Ook kunnen sociale robots of slimme assistenten patiënten helpen om meer bewust te worden van hun gezondheid en hen voorzien van informatie en advies over hoe ze gezondheidsproblemen kunnen voorkomen. Door patiënten te helpen bij het nemen van preventieve maatregelen, zoals gezonde voeding, voldoende lichaamsbeweging, en het nemen van preventieve vaccinaties, kunnen slimme assistenten de algehele gezondheid van patiënten helpen verbeteren en het risico op gezondheidsproblemen verminderen.

Robot als gezondheidscoach
Door het bieden van continue feedback en aanmoediging kan een sociale robot of slimme assistent patiënten ondersteunen om zich betrokken en gemotiveerd te voelen bij hun gezondheidsdoelen. Bovendien kan een slimme assistent op basis van eerdere interacties en gegevens, patronen en trends in het gedrag van de patiënt herkennen en hierop inspelen door gerichte feedback en aanbevelingen te bieden. Daarnaast kunnen slimme assistenten de communicatie tussen de huisarts en de patiënt verbeteren. Door bijvoorbeeld een chatbot in te zetten die de patiënt kan informeren over bepaalde gezondheidsklachten en daarbij passende adviezen kan geven. Zo kan de patiënt sneller geholpen worden en wordt voorkomen dat de patiënt wellicht onnodig een afspraak maakt bij de huisarts. Dit kan de werkdruk van de huisarts verlagen en de efficiëntie van de zorgverlening verbeteren.

Mogelijke taken voor sociale robots of slimme assistenten kunnen zijn:

· Informatieverstrekking: patiënten voorzien van basisinformatie over hun aandoening of behandeling, zoals het uitleggen van medische termen of het geven van aanbevelingen voor het gebruik van medicijnen;
· Herinneringen en afspraken: patiënten eraan herinneren om medicijnen in te nemen, afspraken met hun huisarts te maken of te volgen en hen informeren over de aanbevolen acties voor hun behandelplan;
· Coaching en ondersteuning: patiënten coachen en ondersteunen bij het veranderen van hun levensstijl, bijvoorbeeld door hen te helpen hun dieet te volgen of meer te bewegen;
· Emotionele ondersteuning: patiënten emotionele ondersteuning bieden door middel van empathische gesprekken en interacties. Ze kunnen bijvoorbeeld gesprekken voeren om patiënten gerust te stellen en hen te helpen omgaan met gevoelens van angst, eenzaamheid of depressie;
· Diagnostische ondersteuning: patiënten helpen bij het diagnosticeren van bepaalde aandoeningen, zoals het meten van bloeddruk of het detecteren van symptomen van een ziekte. Ze kunnen deze informatie doorsturen naar de huisarts om zo een diagnose te stellen.

Eventuele bezwaren
Het is belangrijk om te benadrukken dat sociale robots en slimme assistenten niet bedoeld zijn om de huisarts te vervangen, maar om de zorg te ondersteunen. De huisarts blijft een onmisbare schakel in de zorgverlening en kan deze technologieën gebruiken om patiënten beter te ondersteunen en hen meer inzicht te geven in hun eigen gezondheid. Hoewel sociale robots en AI-assistenten zeker een rol kunnen spelen in de huisartsenzorg en kunnen helpen om de zorgervaring te verbeteren, is het sociale aspect tussen mens en mens nog steeds van groot belang voor het bieden van hoogwaardige, persoonlijke zorg. Het is ook belangrijk om op te merken dat sommige mensen mogelijk een vals gevoel van veiligheid krijgen door het gebruik van slimme assistenten en daardoor het belang van een huisartsbezoek kunnen onderschatten. Sociale robots en slimme assistenten kunnen helpen bij het verbeteren van de gezondheidsvaardigheden van patiënten, maar niet worden gezien als vervanging voor professioneel medisch advies. Bovendien: niet iedereen kan een sociale robot of slimme assistent 'opleiden'. Het komt neer op samenwerking van een team van specialisten, waaronder machine learning-ingenieurs, programmeurs en gezondheidszorgprofessionals, die de ontwikkeling en training van de sociale robot kan begeleiden. Het is belangrijk dat deze experts nauw samenwerken om de robot te trainen en te verfijnen, en om ervoor te zorgen dat de robot effectief kan functioneren in de gezondheidszorgomgeving.

Dit artikel schreef ik in samenwerking met mijn moderne robot-collega (ChatGPT), want wie in robots de toekomst ziet, kan toch niet anders dan 'practise what you preach'. Het eindresultaat is een gelijkwaardige inbreng van ons beiden. Al moet ik zeggen dat in mijn eentje schrijven doorgaans nog een stuk sneller gaat.

15 juni 2023 - Xenia Kuiper/ ICT&health